Dat beeld ontstaat uit meer dan 200 mails en andere documenten die Omroep Brabant heeft opgevraagd met een beroep op de Wet open overheid. Bestuurskundige Julien van Ostaaijen ziet in de stukken een gezonde interne discussie binnen de gemeente over hoe die omging met het pretpark.

Dit zijn de belangrijkste punten uit ons onderzoek:

• De Efteling mocht extra terrassen openen, terwijl horecazaken geen gasten mochten ontvangen.
• Handhaver moet lokale ondernemer hard aanpakken en oogje toeknijpen in De Efteling.
• De Efteling mocht een supermarkt openen hoewel dat volledig tegen de wet is.

Ambtenaar trekt aan de bel
Tijdens de coronacrisis was de horeca op verschillende momenten volledig op slot, of was het alleen mogelijk om eten af te halen. Terrassen waren dicht, zelfs een bankje voor de deur was verboden.

In de Efteling werd veel soepeler omgegaan met deze strenge regels. Zo werden extra tenten neergezet. Dit werd omschreven als ‘picknickplaats en om mensen schuilgelegenheid te bieden’. De gemeente gaf hiervoor haar goedkeuring in een zogeheten gedoogverklaring.

In de praktijk werden deze plekken gebruikt als terras. Deze angst werd ook uitgesproken door een ambtenaar, die schreef: “De Efteling faciliteert feitelijk die extra zitmogelijkheden (terras) zodat men uitgebreid kan zitten eten nabij een horecapunt. Een willekeurige horecaonderneming zou dat niet hoeven te proberen.”

Burgemeester Hanne van Aart zegt dat dit niet te vergelijken is met horecabedrijven: “Een horecazaak is vrij afgebakend en overzichtelijk. Maar de Efteling is een pretpark waar concentraties zijn van mensen die zich iedere keer ophopen. Een van de doelstellingen van het beleid was mensen spreiden en drukte voorkomen”, zegt Van Aart. Terrassen wil ze het niet noemen, picknickplaatsen wel.

Nadat eind november 2020 een filmpje verscheen over hoe slecht de coronamaatregelen werden nageleefd in de Efteling, stuurde de burgemeester een officiële waarschuwing naar het pretpark en werden de terrassen alsnog weggehaald.

‘Moeilijk te rijmen’
Ook na deze waarschuwing bleef onder ambtenaren het gevoel van ongemak over hoe de gemeente omging met de horeca in Loon op Zand. Zo kreeg de lokale kroeg De Kiosk in één weekend drie waarschuwingen, omdat vijftien gasten daar niet voldoende afstand hielden. Op het terras stonden twee hutjes waar gasten koffie of een biertje konden afhalen. Na één weekend stopte De Kiosk noodgedwongen, omdat een boete boven het hoofd hing.

Een ambtenaar mailde in april 2021 hierover: “Ik spreek de lokale kroegeigenaar aan op zijn verantwoordelijkheid om de coronaregels strikt na te leven, want dat moet van de wet. Tegelijkertijd sta ik wel toe dat de Efteling haar deuren opent, ook al mag dat niet volgens diezelfde wet. Dat vind ik moeilijk te rijmen.”

“Ik kan me heel goed voorstellen dat dat wringt", reageert de burgemeester nu. "Ik ben heel blij dat iemand aangeeft: ik heb daar last van en vind dat ingewikkeld. Laten we dat vooral bespreken."

Volgens Van Aart heeft de gemeente tijdens de coronacrisis de Efteling niet voorgetrokken. “Ik denk dat iedere ondernemer in onze gemeente in de coronatijd mogelijkheden heeft gehad om zijn bedrijfsvoering voort te zetten. Denk bijvoorbeeld aan grotere terrassen, wat bijvoorbeeld ook niet mocht volgens het bestemmingsplan." Toch had de Efteling haar terrassen open toen de horeca dat niet mocht.

Supermarkt
In de opgevraagde stukken staan meer discussies tussen ambtenaren. Zo wilde het pretpark een gedoogverklaring hebben voor het openen van een supermarkt omdat het erop leek dat de horeca volledig dicht moest. Normaal is daarvoor een vergunning nodig en moet het bestemmingsplan dat toelaten.

Die vraag leidde tot veel discussie binnen de gemeente. Een ambtenaar schreef dat al minstens drie keer geprobeerd is om in Loon op Zand een supermarkt te vestigen, zonder succes. “Als ik juist ben geïnformeerd is dit zelfs juridisch helemaal uitgevochten dat wij terecht niet meewerken.”

Uiteindelijk hoefde de horeca niet dicht, maar toch wilde de Efteling nog steeds de supermarkt openen. Een ambtenaar schreef hierover: “De gedoogverklaring voor een supermarkt lijkt mij nu niet meer nodig. Ik snap dat De Efteling het graag wil want het is een extra service voor de gast en ze kunnen er geld mee verdienen.”

Nee, een warenhuis
De grootste moeite bij ambtenaren zit vooral in het woord ‘supermarkt’, die gevoelig ligt omdat eerdere aanvragen voor supermarkten zijn afgewezen. Uit de mails komt het beeld naar voren dat de gemeente actief meedenkt om de supermarkt toch mogelijk te maken. Zo mailde een ambtenaar: “Het zou wel fijn zijn als de Efteling dit niet gaat presenteren als supermarkt (omdat dat gevoelig kan liggen), maar daar een andere term voor weet te vinden…”

Een andere ambtenaar mailde: “Het compromis is geworden om het geen supermarkt te noemen, geen afhaalpunt, maar een winkel.” Ondanks alle bezwaren van de eigen ambtenaren, geeft de gemeente uiteindelijk een gedoogverklaring om de supermarkt te openen. Dat gebeurde dan ook eind november 2020. De Spar-supermarkt blijft uiteindelijk negen maanden open.

Volgens de burgemeester is alles netjes gegaan: "Er is daar echt niks gebeurd wat het daglicht niet kan verdragen”, zegt de burgemeester. Op de opmerking dat dit komt omdat de gemeente het anders heeft genoemd, zegt de burgemeester: “Nee, we hebben meegedacht over de manier waarop we toch iets mogelijk kunnen maken in de Efteling. Dat hebben we gedaan. Het is geen supermarkt geworden, maar een warenhuis.” Warenhuis, de alternatieve naam voor de Spar in de Efteling.

Het onderzoek wordt ook uitgelegd in de YouTube-serie 'Hoe..?'

DIT VIND JE OOK INTERESSANT:

Deskundige: Efteling zocht grenzen van de wet op en de gemeente dacht mee

Heb je een tip? Mail onze onderzoeksredactie, of stuur 100% anoniem een bericht via het extra beveiligde Publeaks.